2.1.25-27 και φύλλο εργασίας

 ΒΙΒΛΙΟ Β΄, κεφ. Ι, παράγραφοι 25 – 27

Μετάφραση :

Ο Αλκιβιάδης, αφού είδε από τα τείχη ότι οι Αθηναίοι αγκυροβόλησαν σε ανοιχτή παραλία και μακριά από κάθε πόλη κι ότι αναζητούσαν τα τρόφιμα από τη Σηστό που απείχε δεκαπέντε στάδια από τα πλοία, ενώ οι εχθροί (αγκυροβόλησαν) σε λιμάνι και κοντά σε πόλη, έχοντας στη διάθεσή τους τα πάντα, είπε (στους Αθηναίους) ότι δεν αγκυροβόλησαν σε καλό μέρος, αλλά τους συμβούλευε να αγκυροβολήσουν αλλού, στη Σηστό, μέσα σε λιμάνι και κοντά σε πόλη. καθώς βρίσκετε εκεί, είπε, θα ναυμαχήσετε όταν θέλετε. Οι στρατηγοί, όμως, κυρίως ο Τηδέας, και ο Μένανδρος, τον διέταξαν να φύγει. γιατί (του είπαν) αυτοί οι ίδιοι είναι τώρα στρατηγοί κι όχι εκείνος. Κι αυτός (ο Αλκιβιάδης) έφυγε. Και ο Λύσανδρος, αφού ήταν η πέμπτη ημέρα, αφότου οι Αθηναίοι έπλεαν εναντίον του, διέταξε αυτούς που κατασκόπευαν (τους Αθηναίους) με εντολή του, όταν δουν ότι αυτοί έχουν βγει από τα πλοία κι ότι έχουν διασκορπιστεί στη Χερσόνησο (κάτι που ακριβώς έκαναν όλο και περισσότερο κάθε μέρα, επειδή αγόραζαν από μακριά τα τρόφιμα κι επειδή βέβαια περιφρονούσαν το Λύσανδρο, γιατί δεν ανοιγόταν να τους αντιμετωπίσει), αφού γυρίσουν με τα πλοία πίσω σε αυτόν (διέταξε) να σηκώσουν ασπίδα στο μέσο της διαδρομής. Κι αυτοί έκαναν αυτά όπως εκείνος τους πρόσταξε.

Στις παραγράφους 25-27 περιγράφονται:

1 Οι διαπιστώσεις του Αλκιβιάδη *

2 Οι συστάσεις του Αλκιβιάδη * 

3 Η απήχηση των προτροπών του Αλκιβιάδη *

  4 Η συνήθεια των Αθηναίων *

  5 Η εντολή του Λυσάνδρου

Ο Αλκιβιάδης ήταν μαθητής του Σωκράτη και συγγενής του Περικλή. Σε μικρή ηλικία ασχο-λήθηκε με την πολιτική και ήταν αυτός κυρίως που έπεισε τους Αθηναίους να αναλάβουν τη Σικελική εκστρατεία για την οποία εξελέγη στρατηγός. Όμως κατηγορήθηκε ως Ερμοκοπίδης και γι’ αυτό ανακλήθηκε για να δικαστεί. Φοβισμένος αυτομόλησε στη Σπάρτη, όπου έδωσε ολέθριες για την Αθήνα συμβουλές, και στη συνέχεια προσέγγισε τους Πέρσες. Αργότερα με ψήφισμα της εκ κλησίας του δήμου ο Αλκιβιάδης ανακλήθηκε και ξαναγύρισε στην Αθήνα θριαμβευτικά. Αμέσως του ανατέθηκε η αρχηγία του στρατού και στόλου της Αθήνας. Υπήρξε όμως άτυχος. Ο αθηναϊκός στόλος που διηύθυνε έμεινε για λίγο κάτω από τη διοίκηση του Αντιόχου. Ενώ ο Αλκιβιάδης απουσίαζε προσωρινά, ο Αντίοχος νικήθηκε κοντά στην Έφεσσο, από το Σπαρτιάτη ναύαρχο Λύσανδρο (407 π.Χ.). Οι Αθηναίοι θεώρησαν ότι από αμέλεια του Αλκιβιάδη νικήθηκαν στο Νότιο και γι’ αυτό έπαψαν τον Αλκιβιάδη από τη στρατηγία και εξέλεξαν άλλους δέκα στρατηγούς ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Κόνωνας. Όταν ο Αλκιβιάδης έπεσε στη δυσμένεια των Αθηναίων και παύθηκε από τη στρατηγία, απομακρύνθηκε σε μια ιδιόκτητη οχυ-ρωμένη περιοχή στη Χερσόνησο (σημερινή Καλλίπολη). Την οχυρή αυτή περιοχή είχε αποκτήσει ο Αλκιβιάδης όταν πολεμούσε τους Θράκες με μισθοφόρους. Εκεί από τα τείχη (ἐκ τῶν τειχῶν) παρατηρούσε τις κινήσεις των δύο αντιπάλων και συμβούλευε τους Αθηναίους ναυάρχους.

1 Οι διαπιστώσεις του Αλκιβιάδη:

 Στο απόσπασμα αυτό ο Ξενοφώντας προβάλλει τη φυσιο-γνωμία του Αλκιβιάδη και εκθέτει το ενδιαφέρον και την ανησυχία του για τους Αθηναίους. Η ευφυΐα και η διορατικότητά του εντοπίζει εύκολα τις αδυναμίες των συμπατριωτών του και τα πλεονεκτήματα των αντιπάλων τους. Ο Αλκιβιάδης διαπίστωσε ότι οι Αθηναίοι είχαν αγκυρο-βολήσει στους Αιγός ποταμούς, δηλαδή σε μια αμμώδη παραλία (ἐν αἰγιαλῷ ὁρμοῦντας) μακριά από πόλη (πρὸς οὐδεμιᾷ πόλει) γεγονός που τους ανάγκαζε να εγκαταλείπουν τα πλοία και να αναζητούν τρόφιμα από τη κοντινότερη πόλη, τη Σηστό (τὰ δ’ ἐπιτήδεια ἐκ Σηστοῦ μετιόντας πεντεκαίδεκα σταδίους ἀπό τῶν νεῶν) που απείχε 15 στάδια (περίπου 3 χιλιόμετρα). Παρατήρησε επίσης ότι οι Λακεδαιμόνιοι, σε αντίθεση με τους Αθηναίους, είχαν αγκυροβολήσει κοντά σε λιμάνι και πόλη, την πλούσια Λάμψακο, (τοὺς δὲ πολεμίους ἐν λιμένι καὶ πρὸς πόλει ἔχοντας πάντα) και επομένως είχαν εξασφαλίσει αφθονία τροφίμων χωρίς να είναι αναγκασμένοι να φεύγουν μακριά από τα πλοία τους. Επομένως ήταν σε προνομιακή θέση σε σύγκριση με τους Αθηναίους.

2 Οι συστάσεις του Αλκιβιάδη:

 Ο Αλκιβιάδης, αφού προειδοποίησε τους Αθηναίους ναυάρχους ότι δεν έχουν αγκυροβολήσει σε καλό μέρος (οὐκ ἐν καλῷ ἐφη αὐτοὺς ὁρμεῖν), τους συμβούλευ-σε να φύγουν από τους Αιγός ποταμούς και να πάνε στη Σηστό (ἀλλὰ μεθορμίσαι εἰς Σηστόν παρῄνει). Το πλεονέκτημα της νέας τοποθεσίας ήταν ότι θα βρίσκονταν κοντά σε λιμάνι και σε πόλη (πρός τε λιμένα καὶ πρὸς πόλιν) και επομένως θα μπορούσαν να επιλέξουν τον χρόνο και τις συνθήκες της ναυμαχίας (οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη, ὅταν βούλησθε). Οι ορθές συστάσεις του Αλκιβιάδη είναι προϊόν αντικειμενικής στάθμισης των δεδομένων και της πολύτιμης πείρας του. Οι συμβουλές του αυτές ουσιαστικά προοικονομούν τη δραματική για τους Αθηναίους έκβαση της ναυμαχίας.

3 Η απήχηση των προτροπών του Αλκιβιάδη:

Οι Αθηναίοι ναύαρχοι αρνήθηκαν να δεχτούν τις λογικές συμβουλές του Αλκιβιάδη και τον διέταξαν να φύγει τονίζοντας ότι εκείνοι ήταν τώρα οι στρατηγοί (Οἱ δὲ στρατηγοί, μάλιστα δὲ Τυδεὺς καὶ Μένανδρος, ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευσαν∙ αὐτοὶ γὰρ νῦν στρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον. Καὶ ὁ μὲν ᾢχετο). Οι λόγοι για τους οποίους απέπεμψαν τον Αλκιβιάδη: α) σκέφτηκαν ότι, αν ακολουθήσουν τις συμβουλές και νικήσουν, η επιτυχία θα αποδοθεί στον Αλκιβιάδη: αν πάλι νικηθούν, η ευθύνη θα βαρύνει τους ίδιους, β) δεν εμπιστεύ-ονταν τον Αλκιβιάδη, γ) το αξίωμα που κατείχαν γέννησαν εγωισμό και αλαζονεία, δ) ήταν ά-πειροι σε αντίθεση με τον Αλκιβιάδη που ήταν ταυτόχρονα έμπειρος και πολυμήχανος.

4 Η συνήθεια των Αθηναίων:

 Οι Αθηναίοι κάθε μέρα έβγαιναν από τα πλοία τους και διασκορ-πίζονταν στην ξηρά γιατί: α) έπρεπε να αγοράσουν τα τρόφιμα από μακριά (τά τε σιτία πόρρω-θεν ὠνούμενοι), β) περιφρονούσαν τον Λύσανδρο (καὶ καταφρονοῦντες δὴ τοῦ Λυσάνδρου). Πί-στευαν ότι ο Λύσανδρος από φόβο δεν επρόκειτο να ναυμαχήσει μαζί τους και έτσι άφηναν τους στρατιώτες πολύ συχνότερα κάθε μέρα (ὅπερ ἐποίουν πολὺ μᾶλλον καθ’ ἑκάστην ἡμέραν) να βγαίνουν από τα πλοία και να σκορπίζονται στη Χερσόνησο προς αναζήτηση τροφίμων. Ήταν αμέριμνοι, δεν έπαιρναν μέτρα προφύλαξης και μέρα με τη μέρα γίνονταν όλο και πιο απρόσε-κτοι. Με τη φράση αυτή ο Ξενοφώντας ειρωνεύεται τους Αθηναίους στρατηγούς για τον εγωι-σμό και την αφροσύνη τους.

5 Η εντολή του Λυσάνδρου: Τις προηγούμενες τέσσερις ημέρες ο Λύσανδρος κατασκοπεύοντας τους Αθηναίους είχε διαπιστώσει ότι αυτοί, όταν επέστρεφαν στους Αιγός ποταμούς, ακολου-θούσαν πάντα την ίδια τακτική: αποβιβάζονταν από τα πλοία τους και διασκορπίζονταν στη Σηστό και σε άλλα μέρη για ανεφοδιασμό. Ήταν, λοιπόν, βέβαιος ότι και αυτή την ημέρα θα έκαναν το ίδιο. Η πρόταξη της φράσης «ημέρα πέμπτη» δείχνει την επίμονη και συστηματική εφαρμογή του σχεδίου του, προκειμένου να επιτύχει έναν θρίαμβο. Έδωσε εντολή στα  κατά-σκοπευτικά πλοία όταν δουν ότι οι Αθηναίοι έχουν αποβιβαστεί από τα πλοία και διασκορπιστεί στη Χερσόνησο να επιστρέψουν και στο μέσο της διαδρομής να του κάνουν σήμα, δηλαδή να υ-ψώσουν μια ασπίδα (ἐπὰν κατίδωσιν αὐτούς ἐκβεβηκότας καὶ ἐσκεδασμένους κατὰ τὴν Χερ-ρόνησον ἀποπλέοντας τοὔμπαλιν παρ’ αὐτὸν ἆραι ἀσπίδα κατὰ μέσον τὸν πλοῦν).

Χαρακτηρισμός Αλκιβιάδη, Αθηναίων στρατηγών και Λυσάνδρου: Ως στρατηγός ο Αλκιβι-άδης ήταν ικανότατος, έμπειρος και διορατικός όπως φαίνεται από τις συμβουλές που έδωσε στους Αθηναίους στρατηγούς. Οι τελευταίοι ήταν άπειροι, αφελείς και απερίσκεπτοι γιατί δεν υποψιάστηκαν το σχέδιο του Λυσάνδρου. Θεώρησαν την αδράνειά του ως ατολμία και αδυναμία. Επίσης δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν και να δεχτούν τις συμβουλές του έμπειρου Αλκιβι-άδη. Αντίθετα από τους αθηναίους στρατηγούς ο Λύσανδρος διέθετε σπάνιες στρατηγικές ικα-νότητες. Ήταν συνετός και πονηρός. Έδωσε στους Αθηναίους την εντύπωση για τέσσερις ημέ-ρες ότι ήταν δειλός, άτολμος και αναποφάσιστος γιατί ήθελε να αιχμαλωτίσει τον αθηναϊκό στόλο χωρίς ναυμαχία. Εκμεταλλεύτηκε την απερισκεψία των αθηναίων στρατηγών που δεν έ-παιρναν μέτρα ασφάλειας εναντίον μιας ξαφνικής επίθεσης του εχθρού. Αφού κατέστρωσε σχέ-διο δράσης, αποφάσισε να επιτεθεί ξαφνικά και συνδυασμένα (από θάλασσα και ξηρά) την πέμπτη ημέρα.

Η οργάνωση του λόγου: Ο Ξενοφώντας οργανώνει το λόγο του έτσι ώστε να είναι σαφής και σύντομος. Τονίζει τις απόψεις και τις συμβουλές του Αλκιβιάδη με τις μετοχές «κατιδών, ὁρμοῦντας, μετιόντας, ἔχοντας» που δίνουν βάθος στη σκέψη και αισθητοποιούν κατά τρόπο συγκριτικό την υπεροχή των Λακεδαιμονίων. Με τον παρατατικό «ἔφη» και «παρῄνει» παρουσιάζει την απεγνωσμένη προσπάθεια του να πείσει τους εγωιστές Αθηναίους στρατηγούς να αλλάξουν λιμάνι και να αγκυροβολήσουν στη Σηστό. Το βασικό επιχείρημα του Αλκιβιάδη το παρουσιάζει με την ξαφνική χρησιμοποίηση του ευθύ λόγου «οὗ ὄντες ναυμαχήσετε, ἔφη, ὅταν βούλησθε» που δίνει ζωντάνια στο κείμενο. Επίσης πετυχαίνει σαφήνεια στην έκφραση
με το πλούσιο λεξιλόγιο και με τους πολλούς σύνθετους ρηματικούς τύπους (κατιδών, παρῄνει, ἀπιέναι, ἀποπλέοντας, μετιόντας, μεθορμίσαι, ἐπιπλέουσι, ἐκβεβηκότας, καταφρονοῦντας, ἀντανῆγεν). Η υπεροπτική και υποτιμητική στάση των Αθηναίων φαίνεται από το σύντομο, κοφτό και κελευστικό λόγο, την αντίθεση και το ασύνδετο. Η πρόθεση του ιστορικού είναι να συνδέσει εσωτερικά τα γεγονότα που αφηγείται και να τα οργανώσει κατά τρόπο αιτιώδη ώστε να αποκτήσουν ενότητα, συνοχή και αλληλουχία.

 

Φύλλο εργασίας    2.1.25-27

1.Να χαρακτηρίσετε τον Αλκιβιάδη, τους αθηναίους στρατηγούς και τον Λύσανδρο αξιοποιώντας τις γνώσεις σας από το συγκεκριμένο απόσπασμα.

2.Ποιος βασικός ρηματικός τύπος και ποια εκφορά του λόγου δηλώνουν την απεγνωσμένη προσπάθεια του Αλκιβιάδη να πείσει τους Αθηναίους στρατηγούς να αλλάξουν αγκυροβόλιο.

3.Επιλέξτε το σωστό-ά

1. Ο Αλκιβιάδης συμβούλευε τους Αθηναίους
α. να προμηθεύονται τρόφιμα από τη Σηστό β. να μετακινηθούν κοντά σε λιμάνι και στην πόλη
γ. να δώσουν ναυμαχία όταν το θελήσουν      δ. να αγκυροβολήσουν κοντά στον εχθρικό στόλο
2. Οι Αθηναίοι στρατηγοί απέπεμψαν τον Αλκιβιάδη, γιατί:
α. δεν τους είχε δώσει σωστές συμβουλές       β. με τις συστάσεις του εξυπηρετούσε το Λύσανδρο
γ. υπάκουσαν σε εντολές τις πόλεις τους        δ. ήταν εγωιστές και αλαζόνες
3. Οι Αθηναίοι ήταν συνήθως διασκορπισμένοι, επειδή
α. ψώνιζαν τρόφιμα από μακριά                                    β. ο στόλος του Λυσάνδρου βρισκόταν μακριά
γ. είχαν αγκυροβολήσει κοντά σε πόλη           δ. διασκέδαζαν στη Χερσόνησο
4. Ο Λύσανδρος είχε δώσει εντολή στους κατασκόπους του, όταν δουν τους Αθηναίους να
έχουν διασκορπιστεί προς αναζήτηση τροφίμων, να του το κάνουν γνωστό:
α. φωνάζοντας δυνατά                                         β. υψώνοντας μια ασπίδα στο μέσο του πλου
γ. επιστρέφοντας με ορισμένο σχηματισμό    δ. υψώνοντας αναμμένους πυρσούς
5. Ο Αλκιβιάδης βρισκόταν κοντά στους Αιγός ποταμούς, γιατί:
α. ακολουθούσε διακριτικά την πορεία του αθηναϊκού στόλου
β. είχε καθαιρεθεί από τους Αθηναίους, είχε αυτοεξοριστεί και έμενε σε ιδιόκτητο πύργο
γ. έφυγε από το Λύσανδρο και πήγε κοντά στους Αθηναίους
δ. ήθελε να εξαπατήσει τους Αθηναίους στρατηγούς

4. όραση, άσχετος, έπαινος, διασκέδαση, τελώνης, άρση, κελευστής, βούληση, πλοίο,
έκβαση, παραποίηση, αγωγή: Με ποιες λέξεις του κειμένου (σύνθετες ή απλές) έχουν
ετυμολογική συγγένεια οι παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής

5. Να κλίνετε σε ενικό και πληθυντικό αριθμό τα ουσιαστικά: πόλει,  νεῶν,  λιμένι, στρατηγοί, ἡμέρα

6. Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους παρακάτω ρηματικούς τύπους: ἐκέλευσαν, ἐπιπλέουσι, εἶπε,

7. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στα παρακάτω ρήματα: ἐπιπλέουσι, εἶπε

http://paterolakas.blogspot.gr/2013/01/5.html