Στις παραγράφους 28-29 περιγράφονται: 1 Η διαταγή του
Λυσάνδρου * 2 Η αντίδραση του Κόνωνα * 3 Η κατάσταση των αθηναϊκών πλοίων * 4
Τα διασωθέντα πλοία * 5 Τα αποτελέσματα του σχεδίου του Λυσάνδρου * 6 Οι
τελευταίες ενέργειες του Κόνωνα * 7 Ο αγγελιαφόρος της συντριβής στην Αθήνα
1 Η διαταγή του Λυσάνδρου: Όταν οι στρατιώτες του Λυσάνδρου
ύψωσαν την ασπίδα πάνω σ’ ένα κοντάρι, τότε ο Λύσανδρος αμέσως έδωσε διαταγή να
πλεύσει ο πελοποννησιακός στόλος εναντίον του αθηναϊκού στόλου (Λύσανδρος δ’ εὐθὺς
ἐσήμανε τὴν ταχίστην πλεῖν). Ταυτόχρονα
προχωρούσε στην ξηρά και ο Θώρακας με το πεζικό του (συμπαρῄει δὲ καὶ Θώραξ τὸ πεζὸν ἔχων). Ο Θώραξ ήταν Σπαρτιάτης αρχηγός των Αβυδηνών που βάδιζε παραλιακά της Λαμψάκου και ενθάρρυνε το στόλο του Λυσάνδρου.
προχωρούσε στην ξηρά και ο Θώρακας με το πεζικό του (συμπαρῄει δὲ καὶ Θώραξ τὸ πεζὸν ἔχων). Ο Θώραξ ήταν Σπαρτιάτης αρχηγός των Αβυδηνών που βάδιζε παραλιακά της Λαμψάκου και ενθάρρυνε το στόλο του Λυσάνδρου.
2 Η αντίδραση του Κόνωνα: Ο στρατηγός Κόνωνας, που βρισκόταν
κοντά στην ακτή, πρώτος είδε την ξαφνική επίθεση του στόλου των Πελοποννησίων
εναντίον του στόλου των Αθηναίων. Τότε έδωσε διαταγή στους στρατιώτες να
επιβιβαστούν αμέσως στα πλοία σε μια προσπάθεια να τα σώσει (Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπίπλουν,
ἐσήμανεν εἰς τὰς ναῦς βοηθεῖν κατὰ κράτος).
Ο Κόνων ήταν επιφανής Αθηναίος στρατηγός που καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια.
Ύστερα από την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στους Αιγός ποταμούς κατέφυγε στον
Ευαγόρα της Κύπρου, με τη βοήθεια του οποίου ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του και
επάνδρωσε νέο στόλο. Ναυμάχησε με τους Λακεδαιμονίους ξανά το 394 κοντά στην Κνίδο
και τους νίκησε. Επέστρεψε τότε στην Αθήνα και έγινε ο ήρωας της εποχής του γιατί
ανοικοδόμησε τα Μακρά τείχη της Αθήνας και τα τείχη του Πειραιά και ανύψωσε το γόητρο
της πόλης. Προς τιμήν του οι Αθηναίοι προσέφεραν εκατόμβη θυσιών και αναθήματα στους
θεούς, έχτισαν ιερό και έστησαν χάλκινο ανδριάντα του στην αγορά. Αργότερα όμως έπεσε
σε δυσμένεια και πέθανε στην Κύπρο παραγνωρισμένος και αφανής.
Ο Κόνων ήταν επιφανής Αθηναίος στρατηγός που καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια.
Ύστερα από την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στους Αιγός ποταμούς κατέφυγε στον
Ευαγόρα της Κύπρου, με τη βοήθεια του οποίου ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του και
επάνδρωσε νέο στόλο. Ναυμάχησε με τους Λακεδαιμονίους ξανά το 394 κοντά στην Κνίδο
και τους νίκησε. Επέστρεψε τότε στην Αθήνα και έγινε ο ήρωας της εποχής του γιατί
ανοικοδόμησε τα Μακρά τείχη της Αθήνας και τα τείχη του Πειραιά και ανύψωσε το γόητρο
της πόλης. Προς τιμήν του οι Αθηναίοι προσέφεραν εκατόμβη θυσιών και αναθήματα στους
θεούς, έχτισαν ιερό και έστησαν χάλκινο ανδριάντα του στην αγορά. Αργότερα όμως έπεσε
σε δυσμένεια και πέθανε στην Κύπρο παραγνωρισμένος και αφανής.
3 Η κατάσταση των αθηναϊκών πλοίων: Όταν άρχισε η ξαφνική
επίθεση του σπαρτιατικού στόλου επικράτησε σύγχυση στουςδιασκορπισμένους
Αθηναίους (Διεσκεδασμένων δὲ τῶν ἀνθρώπων). Κανονικά κάθε τριήρης διέθετε τρεις
σειρές κωπηλάτες. Η αιφνιδιαστική όμως κίνηση του Λυσάνδρου τους υποχρέωσε να
επανδρώσουν λίγα και βιαστικά. Γι’ αυτό άλλες από τις αθηναϊκές τριήρεις
βρέθηκαν με δύο σειρές από κωπηλάτες (αἱ μὲν τῶν νεῶν δίκροτοι ἦσαν), άλλες με
μία σειρά (αἱ δὲ μονόκροτοι) και άλλες τελείως άδειες (αἱ δὲ παντελῶς κεναί).
4 Τα διασωθέντα πλοία: Ο Κόνων ήταν ο μόνος στρατηγός που
πρόφτασε να επιβιβαστεί με τους άντρες του, ανοίχθηκε στο πέλαγος και σώθηκε,
όπως και άλλα επτά πλοία (ἡ δὲ Κόνωνος καὶ ἄλλαι περὶ αὐτόν ἑπτὰ πλήρεις ἀνήχθησαν
ἁθρόαι καὶ ἡ Πάραλος) καθώς και η Πάραλος, το ιερό πλοίο των Αθηναίων. Ο
αθηναϊκός στόλος είχε 180 πλοία και κάθε πλοίο διέθετε 200 περίπου κωπηλάτες
και στρατιώτες. Το γεγονός ότι σώθηκαν μόνο εννέα πλοία και ελάχιστοι
στρατιώτες δείχνει το μέγεθος της πανωλεθρίας που υπέστησαν οι Αθηναίοι.
στρατιώτες δείχνει το μέγεθος της πανωλεθρίας που υπέστησαν οι Αθηναίοι.
5 Τα αποτελέσματα του σχεδίου του Λυσάνδρου: Ο Λύσανδρος
κατέλαβε σχεδόν το σύνολο των πλοίων των Αθηναίων στην ξηρά (τὰς δ’ ἄλλας πάσας
Λύσανδρος ἔλαβε πρὸς τῇ γῇ). Επίσης στην ακτή αιχμαλώτισε τους περισσότερους στρατιώτες
(Τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῇ συνέλεξεν) εκτός από μερικούς που πρόλαβαν
και κατέφυγαν στα μικρά οχυρά της Σηστού (οἱ δὲ καὶ ἔφυγον εἰς τὰ τειχύδρια).
6 Οι τελευταίες ενέργειες του Κόνωνα: Οι αρχαίοι Έλληνες,
όταν επρόκειτο να ναυμαχήσουν, αφαιρούσαν τα μεγάλα πανιά των πλοίων και τα
άφηναν στην ξηρά για να κινούνται με τα κουπιά και να είναι πιο ευέλικτα. Αυτό
είχε κάνει και ο Λύσανδρος. Ο Κόνων, λοιπόν, είχε την ψυχραιμία να πλησιάσει
στην Αβαρνίδα, το ακρωτήριο της Λαμψάκου και να αρπάξει τα μεγά- λα πανιά από
τα πλοία των Πελοποννησίων (Κόνων...... κατασχὼν ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψά-
κου ἄκραν ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λυσάνδρου νεῶν ἱστία). Με αυτή την
παράτολμη ενέρ-γεια εξασφάλισε τη σωτηρία αφού οι Πελοποννήσιοι δεν μπορούσαν
πλέον να τον καταδιώ-ξουν. Στη συνέχεια κατέφυγε στον Ευαγόρα, τον βασιλιά της
Σαλαμίνας της Κύπρου (καὶ αὐτός μὲν ὀκτὼ ναυσὶν ἀπέπλευσε παρ’ Εὐαγόραν εἰς
Κύπρον). Οι λόγοι της κίνησης αυτής ήταν: α) ο Ευαγόρας ήταν φίλος των Αθηναίων
και είχε τιμηθεί με από αυτούς με πολιτικά δικαιώματα, β) φοβόταν την οργή του
αθηναϊκού λαού λόγω της καταστροφής στους Αιγός ποταμούς και ήθελε να την
αποφύγει, γ) θα περίμενε στην Κύπρο, με τον Ευαγόρα ως σύμμαχο και φίλο του, τη
μεταβολή της τύχης και των πραγμάτων προκειμένου να βοηθήσει την πατρίδα του
και να πετύχει την ανασύσταση της αθηναϊκής δημοκρατίας. Πραγματικά το 394 π.Χ.
νίκησε τους Σπαρτιάτες στην Κνίδο.
7 Ο αγγελιαφόρος της συντριβής στην Αθήνα: Η Πάραλος, το
ιερό πλοίο της Αθήνας, έφερε την φοβερή είδηση της καταστροφής στην Αθήνα (ἡ δὲ
Πάραλος εἰς τὰς Ἀθήνας, ἀπαγγελοῦσα τὰ γεγονότα). Τα άλλα δύο ιερά πλοία ήταν η
Δηλιάς και η Σαλαμινία. Τα πλοία αυτά χρησιμο-ποιούνταν: α) για τη μεταφορά
επίσημων αντιπροσώπων, των «θεωριών» στα εθνικά πανηγύ-ρια και γιορτές κυρίως
της Δήλου, β) για τη μεταφορά των δημοσίων χρημάτων, γ) για τη μετα-φορά
πρεσβειών σε συμμαχικές και μη πόλεις, δ) για τη μεταφορά των διαταγών της
αθηναϊκής πολιτείας.
Ο Ευαγόρας ήταν βασιλιάς της Σαλαμίνας της Κύπρου. Καταγόταν
από τον μυθικό ήρωα
Τεύκρο. Το 410 π.Χ. έγινε βασιλιάς της Σαλαμίνας της Κύπρου, αφού σκότωσε τον τύραννο Αβ-δέμονα. Οργάνωσε το εμπόριο και το ναυτικό της Σαλαμίνας και επέκτεινε το κράτος του στο μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο ήταν σύμμαχος με τους Αθηναί-ους. Μάλιστα με τη μεσολάβηση του Κόνωνα συνέβαλε στην αναγέννηση της Αθήνας και στη ναυμαχία της Κνίδου διοικούσε ο ίδιος τον Κυπριακό στόλο. Γι’ αυτό και οι Αθηναίοι του έδωσαν το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη. Στο τέλος της ζωής του έχασε τη δύναμή του και δολοφονή-θηκε.
Τεύκρο. Το 410 π.Χ. έγινε βασιλιάς της Σαλαμίνας της Κύπρου, αφού σκότωσε τον τύραννο Αβ-δέμονα. Οργάνωσε το εμπόριο και το ναυτικό της Σαλαμίνας και επέκτεινε το κράτος του στο μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο ήταν σύμμαχος με τους Αθηναί-ους. Μάλιστα με τη μεσολάβηση του Κόνωνα συνέβαλε στην αναγέννηση της Αθήνας και στη ναυμαχία της Κνίδου διοικούσε ο ίδιος τον Κυπριακό στόλο. Γι’ αυτό και οι Αθηναίοι του έδωσαν το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη. Στο τέλος της ζωής του έχασε τη δύναμή του και δολοφονή-θηκε.
Χαρακτηρισμός Κόνωνα: Ο Κόνων ήταν ο μόνος που κατάφερε να
γλιτώσει και να διασώσει ο-χτώ πλοία και την Πάραλο. Φέρει και αυτός ευθύνη για
την επιλογή του μέρους όπου αγκυροβό-λησαν οι Αθηναίοι και για την
αποδιοργάνωση τους στην ξηρά. Στη δύσκολη, ωστόσο στιγμή, δεν έχασε την
ψυχραιμία και το θάρρος του και κατάφερε να αφαιρέσει τα μεγάλα πανιά των
Σπαρτιατών για να μην μπορέ-σουν να τον καταδιώξουν. Η ενέργειά του αυτή
δείχνει ότι είναι τολμηρός, ευφυής και προνοητικός.
Αφήγηση: Η ταχύτητα της εξέλιξης των γεγονότων αποτυπώνει το
μέγεθος της καταστροφής των Αθηναίων. Η ένταση κατά τη σύγκρουση δηλώνεται με
τη χρήση παρατατικών ενώ το
χρονικό διάστημα μετά τη συντριβή εκφράζεται με αορίστους, γεγονός που δείχνει την
οριστική επικράτηση των Λακεδαιμονίων. Επίσης, όλες οι φάσεις της συμπλοκής δένονται
εσωτερικά με αιτιώδη σχέση (αιτίου – αιτιατού). Έτσι η υπεροψία οδηγεί στην απρονοησία
και τη διασπορά, η κατασκοπία στο προειδοποιητικό σήμα, η διαταγή του Λυσάνδρου στην
επίθεση, η επίθεση στην πανωλεθρία, η ευφυής κίνηση του Κόνωνα στην σωτηρία.
χρονικό διάστημα μετά τη συντριβή εκφράζεται με αορίστους, γεγονός που δείχνει την
οριστική επικράτηση των Λακεδαιμονίων. Επίσης, όλες οι φάσεις της συμπλοκής δένονται
εσωτερικά με αιτιώδη σχέση (αιτίου – αιτιατού). Έτσι η υπεροψία οδηγεί στην απρονοησία
και τη διασπορά, η κατασκοπία στο προειδοποιητικό σήμα, η διαταγή του Λυσάνδρου στην
επίθεση, η επίθεση στην πανωλεθρία, η ευφυής κίνηση του Κόνωνα στην σωτηρία.
Στις παραγράφους 30-32 περιγράφονται:
Οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι * Οι ενέργειες του Λυσάνδρου * Οι κατηγορίες εναντίον των Αθηναίων * Η τελική απόφαση για τους αιχμαλώτους * Η τύχη του Φιλοκλή
Οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι: Ο Λύσανδρος στους Αιγός ποταμούς αιχμαλώτισε περίπου 35000 άνδρες και 171 αθηναϊκά πλοία (από τα 180 αθηναϊκά πλοία διασώθηκαν 8 πλοία με τον Κόνωνα και η Πάραλος). Κάθε αρχαία τριήρης έφερε 200 κωπηλάτες (ερέτες) και λίγους οπλίτες. Από αυτούς περίπου 4.000 ήταν γνήσιοι Αθηναίοι οπλίτες που εξοντώθηκαν με διαταγή του Λυσάνδρου. Σχεδόν όλοι οι Αθηναίοι, οι στρατηγοί τους, μεταξύ των οποίων ο Φιλοκλής και ο Αδείμαντος, και οι σύμμαχοι αιχμαλωτίστηκαν από τον Λύσανδρο, χωρίς καμιά αντίσταση, αφού η επίθεση του Λυσάνδρου ήταν ξαφνική. Μόνο λίγοι από τους Αθηναίους σώθηκαν με τον Κόνωνα και μερικοί άλλοι που κατέφυγαν στα τείχη της Σηστού και σε άλλα φρούρια της περιοχής. Τα πλοία, τους αιχμαλώτους και τα λάφυρα τα μετέφερε ο Λύσανδρος στη Λάμψακο, την οποία είχε καταστήσει ορμητήριο των πολεμικών του επιχειρήσεων (Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγὼν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον).
Οι ενέργειες του Λυσάνδρου: Μετά τη νίκη στους Αιγός ποταμούς ο Λύσανδρος:
• Μετέφερε στη Λάμψακο τα αθηναϊκά πλοία και τους στρατιώτες που αιχμαλώτισε (Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακονἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγὼν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον).
• Έστειλε την άλλη μέρα τον πειρατή Θεόπομπο τον Μιλήσιο για να μεταφέρει την είδηση
της νίκης στη Σπάρτη (Ἧι δ’ ἡμέρᾳ ταῦτα κατειργάσατο, ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον ληστὴν εἰς Λακεδαίμονα, ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα, ὅς ἀφικόμενοςτριταῖος ἀπήγγειλε). Έδωσε στο Θεόπομπο το ταχύτερο πλοίο με τους καλύτερους κωπηλάτες. Σύμφωνα με μαρτυρία του Διόδωρου στόλισε το πλοίο αυτό με τα πιο πολυτελή και πλούσια όπλα από τα λάφυρα. Ύστερα από τρεις ημέρες (χρόνος καταπληκτικός για την εποχή εκείνη) ο Θεόπομπος έφερε την είδηση στην Σπάρτη. Η πειρατεία στην αρχαιότητα και κυρίως σε ταραγμένες περιόδους ήταν πολύ διαδεδομένη. Ο Θεόπομπος ο Μιλήσιος που ήταν πειρατής συνεργαζόταν με τον Λύσανδρο είτε
εθελοντικά είτε με αμοιβή. Άλλωστε οι Σπαρτιάτες μπορούσαν να πληρώσουν μισθοφόρους γιατί ο Κύρος, ο νέος Πέρσης διοικητής της περιοχής της Ιωνίας, έδωσε πολλά χρήματα στο Λύσανδρο κατά την περίοδο του πολέμου.
• Συγκέντρωσε τους συμμάχους για να αποφασίσουν στο πολεμικό αυτό συμβούλιο για την
τύχη των Αθηναίων συμμάχων (Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους
ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων). Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό, γιατί οι αιχμάλωτοι είναι πολλοί και το κλίμα βαρύ από εμπάθεια και εκδικητική μανία. Η ευθύνη, λοιπόν, είναι μεγάλη και δε θέλει να την επωμισθεί προσωπικά. Γι’ αυτό και συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο των συμμάχων, ώστε η απόφαση να είναι κοινή. Παράλληλα με τη στάση του αυτή δίνει μια επίφαση δημοκρατικότητας με την οποία επιχειρεί να παρουσιάσει τη δική του απόφαση για την εκτέλεση των αιχμαλώτων ως προϊόν συλλογικής ευθύνης. Ο Λύσανδρος συγκάλεσε τους συμμάχους του σε πολεμικό συμβούλιο στη Λάμψακο ύστερα από τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς. Στο πολεμικό αυτό συμβούλιο κατηγόρησαν τους Αθηναίους για τις παρανομίες τους (Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων) στη διάρκεια του πολέμου. Πράγματι οι Αθηναίοι συμπεριφέρθηκαν σκληρά σε όσες πόλεις ήταν ουδέτερες ή αποστατούσαν. Έτσι, εκδίωξαν τους κατοίκους από την Ιστιαία της Ευβοιας, μοίρασαν τη γη σε Αθηναίους κληρούχους και άλλαξαν το όνομα της σε Ωρεούς. Σκληρότερη ήταν η στάση τους απέναντι στην Αίγινα, την οποία έκαψαν ενώ τους κατοίκους είτε τους αιχμαλώτισαν είτε τους έδιωξαν. Ανάλογη ήταν η συμπεριφορά τους απέναντι στις πόλεις Τορώνη και Σκιώνη της Χαλκιδικής. Τις κατέστρεψαν, αιχμαλώτισαν τους άντρες και πούλησαν ως δούλους γυναίκες και παιδιά. Το μεγαλύτερο έγκλημα το διέπραξαν εναντίον της Μήλου, όπου σκότωσαν τους εφήβους και τους άνδρες, υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα και κατέστησαν την χώρα αποικία τους. Πριν από την ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να κόψουν το δεξί χέρι των Πελοποννησίων που θα αιχμαλώτιζαν (καὶ ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν, εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ, τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων). Στην απάνθρωπη αυτή απόφαση οδηγήθηκαν γιατί οι περισσότεροι άνδρες ήταν δεξιόχειρες και με την αποκοπή του δεξιού χεριού θα γίνονταν ακίνδυνοι στον πόλεμο αφού δεν θα μπορούσαν να κωπηλατήσουν ή να κρατήσουν δόρυ. Κατά τον Πλούταρχο όμως η απόφαση αυτή αφορούσε μόνο την αποκοπή του αντίχειρα, ώστε οι άντρες να μπορούν να κωπηλατούν όχι όμως και να φέρουν δόρυ. Επίσης όταν κυρίεψαν δύο τριήρεις, τη μία από την Κόρινθο και την άλλη από την Άνδρο, πέταξαν όλους τους άνδρες στην θάλασσα (καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν). Την παραπάνω τιμωρία πρότεινε και επέβαλε ο στρατηγός Φιλοκλής (Φιλοκλῆς δ’ ἦν στρατηγός τῶν Ἀθηναίων, ὅς τούτους διέφθειρεν). Ο Φιλοκλής ήταν ο στρατηγός που πρότεινε στους Αθηναίους να αποκόψουν το δεξί χέρι (ή αντίχειρα) των αιχμαλώτων. Ήταν επίσης ο κύριος υπαίτιος της φοβερής συμφοράς στους Αιγός ποταμούς γιατί την ημέρα εκείνη αυτός και η μοίρα των πλοίων του είχαν την επιφυλακή όλου του αθηναϊκού στόλου. Όμως επειδή υποτίμησε τους Λακεδαιμονίους δεν πήρε τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας. Ο θάνατος του υπήρξε άδοξος.
Η τελική απόφαση για τους αιχμαλώτους: Όλοι οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι, εκτός του Αδείμαντου καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Πελοποννησίους ύστερα από την απόφαση του πολεμικού συμβουλίου (Ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά, καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι τῶν αἰχμαλώτων ὅσοι ἦσαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου). Οι μισθοφόροι και οι σύμμαχοι των Αθηναίων αφέθηκαν να γυρίσουν στις πόλεις τους. Ο Ξενοφώντας, επειδή δεν ήθελε να αμαυρώσει τη φήμη του Λυσάνδρου, απέφυγε να αναφέρει τον αριθμό των σκοτωμένων Αθηναίων αιχμαλώτων. Ο Αδείμαντος εξαιρέθηκε γιατί ήταν ο μόνος που έφερε αντίρρηση στην απόφαση της εκκλησίας του δήμου για τον ακρωτηριασμό των Πελοποννησίων αιχμαλώτων, αν οι Αθηναίοι νικούσαν στη ναυμαχία, και έδειξε σύνεση και ανθρωπισμό (ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ περί τῆς ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ψηφίσματος). Όμως ο Αδείμαντος, όταν επέστρεψε στην Αθήνα, κατηγορήθηκε ως προδότης (ᾐτιάθη μέντοι ὑπό τινων προδοῦναι τὰς ναῦς). Πάντως, η εξαίρεση του Αδείμαντου δεν απαλλάσσει τους Λακεδαιμονίους από την ευθύνη και το στίγμα του αποτρόπαιου ομαδικού εγκλήματος εις βάρος ανυπεράσπιστων αιχμαλώτων, που ήταν και οι ίδιοι θύματα πολέμου. Πρόκειται για μία πράξη βάρβαρη, απάνθρωπη και εγκληματική που παραβιάζει τους άγραφους, καθιερωμένους νόμους για την τύχη των αιχμαλώτων και συναγωνίζεται τις βαρβαρότητες που διέπραξαν οι Αθηναίοι. Αποδεικνύει ότι ο πόλεμος δεν προκαλεί μόνο υλικές ζημιές αλλά οι θηριωδίες και οι βιαιότητες, που διαπράττονται κατά τη διάρκεια του, προξενούν ψυχική και ηθική φθορά. Ο Λύσανδρος με το έγκλημα αυτό έδειξε τη σκληρότητα, την ωμότητα και τον κυνισμό του.
Η τύχη του Φιλοκλή: Ο Ξενοφώντας στιγματίζει τον Λύσανδρο λέγοντας ότι σκότωσε τον αιχμάλωτο Φιλοκλή με τα ίδια του τα χέρια, αφού πρώτα ρώτησε ποια τιμωρία του άξιζε να πάθει, επειδή πρώτος είχε παραβεί τους νόμους εις βάρος των Ελλήνων ρίχνοντας στη θάλασσα τους Ανδρίους και τους Κορινθίους (Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα πρῶτον ἐρωτήσας, ὅς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους κατεκρήμνισε, τί εἴη ἄξιος παθεῖν ἀρξάμενος εἰς Ἕλληνας παρανομεῖν, ἀπέσφαξεν). Ο θάνατός του υπήρξε άδοξος. Οι Λακεδαιμόνιοι εξάντλησαν τη σκληρότητά
τους, ώστε με το θάνατό του να ικανοποιήσει τις ψυχές των θυμάτων του. Παρόλα αυτά η
πράξη τους δε δικαιολογείται ηθικά. Τα τελευταία λόγια του, που τα παραθέτει ο Πλούταρχος, δείχνουν μία περήφανη στάση απέναντι στον Λύσανδρο: «Μη με κατηγορείς για ζητήματα στα οποία δεν υπάρχει δικαστής. Πάντως, σαν νικητής που είσαι, κάνε εκείνο που θα πάθαινες εσύ, αν ήσουν ηττημένος».
Η οργάνωση του λόγου: Ο Ξενοφώντας στο κείμενο αυτό:
• Χρησιμοποιεί αόριστο για τα συντελεσμένα γεγονότα που αναφέρονται στη μεταφορά των
αιχμαλώτων και των λαφύρων στη Λάμψακο και στην αναγγελία της νίκης στη Σπάρτη.
• Αλλάζει το χρόνο σε παρατατικό κατά τη διάρκεια της συζήτησης για να δείξει τη
διάρκεια και την έντασή της.
• Χρησιμοποιεί σύντομες περιόδους, τις οποίες συνδέει με το μεταβατικό σύνδεσμο «δε».
http://paterolakas.blogspot.gr/2013/01/5.html
Οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι * Οι ενέργειες του Λυσάνδρου * Οι κατηγορίες εναντίον των Αθηναίων * Η τελική απόφαση για τους αιχμαλώτους * Η τύχη του Φιλοκλή
Οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι: Ο Λύσανδρος στους Αιγός ποταμούς αιχμαλώτισε περίπου 35000 άνδρες και 171 αθηναϊκά πλοία (από τα 180 αθηναϊκά πλοία διασώθηκαν 8 πλοία με τον Κόνωνα και η Πάραλος). Κάθε αρχαία τριήρης έφερε 200 κωπηλάτες (ερέτες) και λίγους οπλίτες. Από αυτούς περίπου 4.000 ήταν γνήσιοι Αθηναίοι οπλίτες που εξοντώθηκαν με διαταγή του Λυσάνδρου. Σχεδόν όλοι οι Αθηναίοι, οι στρατηγοί τους, μεταξύ των οποίων ο Φιλοκλής και ο Αδείμαντος, και οι σύμμαχοι αιχμαλωτίστηκαν από τον Λύσανδρο, χωρίς καμιά αντίσταση, αφού η επίθεση του Λυσάνδρου ήταν ξαφνική. Μόνο λίγοι από τους Αθηναίους σώθηκαν με τον Κόνωνα και μερικοί άλλοι που κατέφυγαν στα τείχη της Σηστού και σε άλλα φρούρια της περιοχής. Τα πλοία, τους αιχμαλώτους και τα λάφυρα τα μετέφερε ο Λύσανδρος στη Λάμψακο, την οποία είχε καταστήσει ορμητήριο των πολεμικών του επιχειρήσεων (Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγὼν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον).
Οι ενέργειες του Λυσάνδρου: Μετά τη νίκη στους Αιγός ποταμούς ο Λύσανδρος:
• Μετέφερε στη Λάμψακο τα αθηναϊκά πλοία και τους στρατιώτες που αιχμαλώτισε (Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακονἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγὼν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον).
• Έστειλε την άλλη μέρα τον πειρατή Θεόπομπο τον Μιλήσιο για να μεταφέρει την είδηση
της νίκης στη Σπάρτη (Ἧι δ’ ἡμέρᾳ ταῦτα κατειργάσατο, ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον ληστὴν εἰς Λακεδαίμονα, ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα, ὅς ἀφικόμενοςτριταῖος ἀπήγγειλε). Έδωσε στο Θεόπομπο το ταχύτερο πλοίο με τους καλύτερους κωπηλάτες. Σύμφωνα με μαρτυρία του Διόδωρου στόλισε το πλοίο αυτό με τα πιο πολυτελή και πλούσια όπλα από τα λάφυρα. Ύστερα από τρεις ημέρες (χρόνος καταπληκτικός για την εποχή εκείνη) ο Θεόπομπος έφερε την είδηση στην Σπάρτη. Η πειρατεία στην αρχαιότητα και κυρίως σε ταραγμένες περιόδους ήταν πολύ διαδεδομένη. Ο Θεόπομπος ο Μιλήσιος που ήταν πειρατής συνεργαζόταν με τον Λύσανδρο είτε
εθελοντικά είτε με αμοιβή. Άλλωστε οι Σπαρτιάτες μπορούσαν να πληρώσουν μισθοφόρους γιατί ο Κύρος, ο νέος Πέρσης διοικητής της περιοχής της Ιωνίας, έδωσε πολλά χρήματα στο Λύσανδρο κατά την περίοδο του πολέμου.
• Συγκέντρωσε τους συμμάχους για να αποφασίσουν στο πολεμικό αυτό συμβούλιο για την
τύχη των Αθηναίων συμμάχων (Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους
ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων). Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα σοβαρό, γιατί οι αιχμάλωτοι είναι πολλοί και το κλίμα βαρύ από εμπάθεια και εκδικητική μανία. Η ευθύνη, λοιπόν, είναι μεγάλη και δε θέλει να την επωμισθεί προσωπικά. Γι’ αυτό και συγκαλεί πολεμικό συμβούλιο των συμμάχων, ώστε η απόφαση να είναι κοινή. Παράλληλα με τη στάση του αυτή δίνει μια επίφαση δημοκρατικότητας με την οποία επιχειρεί να παρουσιάσει τη δική του απόφαση για την εκτέλεση των αιχμαλώτων ως προϊόν συλλογικής ευθύνης. Ο Λύσανδρος συγκάλεσε τους συμμάχους του σε πολεμικό συμβούλιο στη Λάμψακο ύστερα από τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς. Στο πολεμικό αυτό συμβούλιο κατηγόρησαν τους Αθηναίους για τις παρανομίες τους (Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων) στη διάρκεια του πολέμου. Πράγματι οι Αθηναίοι συμπεριφέρθηκαν σκληρά σε όσες πόλεις ήταν ουδέτερες ή αποστατούσαν. Έτσι, εκδίωξαν τους κατοίκους από την Ιστιαία της Ευβοιας, μοίρασαν τη γη σε Αθηναίους κληρούχους και άλλαξαν το όνομα της σε Ωρεούς. Σκληρότερη ήταν η στάση τους απέναντι στην Αίγινα, την οποία έκαψαν ενώ τους κατοίκους είτε τους αιχμαλώτισαν είτε τους έδιωξαν. Ανάλογη ήταν η συμπεριφορά τους απέναντι στις πόλεις Τορώνη και Σκιώνη της Χαλκιδικής. Τις κατέστρεψαν, αιχμαλώτισαν τους άντρες και πούλησαν ως δούλους γυναίκες και παιδιά. Το μεγαλύτερο έγκλημα το διέπραξαν εναντίον της Μήλου, όπου σκότωσαν τους εφήβους και τους άνδρες, υποδούλωσαν τα γυναικόπαιδα και κατέστησαν την χώρα αποικία τους. Πριν από την ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς, οι Αθηναίοι αποφάσισαν να κόψουν το δεξί χέρι των Πελοποννησίων που θα αιχμαλώτιζαν (καὶ ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν, εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ, τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων). Στην απάνθρωπη αυτή απόφαση οδηγήθηκαν γιατί οι περισσότεροι άνδρες ήταν δεξιόχειρες και με την αποκοπή του δεξιού χεριού θα γίνονταν ακίνδυνοι στον πόλεμο αφού δεν θα μπορούσαν να κωπηλατήσουν ή να κρατήσουν δόρυ. Κατά τον Πλούταρχο όμως η απόφαση αυτή αφορούσε μόνο την αποκοπή του αντίχειρα, ώστε οι άντρες να μπορούν να κωπηλατούν όχι όμως και να φέρουν δόρυ. Επίσης όταν κυρίεψαν δύο τριήρεις, τη μία από την Κόρινθο και την άλλη από την Άνδρο, πέταξαν όλους τους άνδρες στην θάλασσα (καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν). Την παραπάνω τιμωρία πρότεινε και επέβαλε ο στρατηγός Φιλοκλής (Φιλοκλῆς δ’ ἦν στρατηγός τῶν Ἀθηναίων, ὅς τούτους διέφθειρεν). Ο Φιλοκλής ήταν ο στρατηγός που πρότεινε στους Αθηναίους να αποκόψουν το δεξί χέρι (ή αντίχειρα) των αιχμαλώτων. Ήταν επίσης ο κύριος υπαίτιος της φοβερής συμφοράς στους Αιγός ποταμούς γιατί την ημέρα εκείνη αυτός και η μοίρα των πλοίων του είχαν την επιφυλακή όλου του αθηναϊκού στόλου. Όμως επειδή υποτίμησε τους Λακεδαιμονίους δεν πήρε τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας. Ο θάνατος του υπήρξε άδοξος.
Η τελική απόφαση για τους αιχμαλώτους: Όλοι οι Αθηναίοι αιχμάλωτοι, εκτός του Αδείμαντου καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Πελοποννησίους ύστερα από την απόφαση του πολεμικού συμβουλίου (Ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά, καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι τῶν αἰχμαλώτων ὅσοι ἦσαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου). Οι μισθοφόροι και οι σύμμαχοι των Αθηναίων αφέθηκαν να γυρίσουν στις πόλεις τους. Ο Ξενοφώντας, επειδή δεν ήθελε να αμαυρώσει τη φήμη του Λυσάνδρου, απέφυγε να αναφέρει τον αριθμό των σκοτωμένων Αθηναίων αιχμαλώτων. Ο Αδείμαντος εξαιρέθηκε γιατί ήταν ο μόνος που έφερε αντίρρηση στην απόφαση της εκκλησίας του δήμου για τον ακρωτηριασμό των Πελοποννησίων αιχμαλώτων, αν οι Αθηναίοι νικούσαν στη ναυμαχία, και έδειξε σύνεση και ανθρωπισμό (ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ περί τῆς ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ψηφίσματος). Όμως ο Αδείμαντος, όταν επέστρεψε στην Αθήνα, κατηγορήθηκε ως προδότης (ᾐτιάθη μέντοι ὑπό τινων προδοῦναι τὰς ναῦς). Πάντως, η εξαίρεση του Αδείμαντου δεν απαλλάσσει τους Λακεδαιμονίους από την ευθύνη και το στίγμα του αποτρόπαιου ομαδικού εγκλήματος εις βάρος ανυπεράσπιστων αιχμαλώτων, που ήταν και οι ίδιοι θύματα πολέμου. Πρόκειται για μία πράξη βάρβαρη, απάνθρωπη και εγκληματική που παραβιάζει τους άγραφους, καθιερωμένους νόμους για την τύχη των αιχμαλώτων και συναγωνίζεται τις βαρβαρότητες που διέπραξαν οι Αθηναίοι. Αποδεικνύει ότι ο πόλεμος δεν προκαλεί μόνο υλικές ζημιές αλλά οι θηριωδίες και οι βιαιότητες, που διαπράττονται κατά τη διάρκεια του, προξενούν ψυχική και ηθική φθορά. Ο Λύσανδρος με το έγκλημα αυτό έδειξε τη σκληρότητα, την ωμότητα και τον κυνισμό του.
Η τύχη του Φιλοκλή: Ο Ξενοφώντας στιγματίζει τον Λύσανδρο λέγοντας ότι σκότωσε τον αιχμάλωτο Φιλοκλή με τα ίδια του τα χέρια, αφού πρώτα ρώτησε ποια τιμωρία του άξιζε να πάθει, επειδή πρώτος είχε παραβεί τους νόμους εις βάρος των Ελλήνων ρίχνοντας στη θάλασσα τους Ανδρίους και τους Κορινθίους (Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα πρῶτον ἐρωτήσας, ὅς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους κατεκρήμνισε, τί εἴη ἄξιος παθεῖν ἀρξάμενος εἰς Ἕλληνας παρανομεῖν, ἀπέσφαξεν). Ο θάνατός του υπήρξε άδοξος. Οι Λακεδαιμόνιοι εξάντλησαν τη σκληρότητά
τους, ώστε με το θάνατό του να ικανοποιήσει τις ψυχές των θυμάτων του. Παρόλα αυτά η
πράξη τους δε δικαιολογείται ηθικά. Τα τελευταία λόγια του, που τα παραθέτει ο Πλούταρχος, δείχνουν μία περήφανη στάση απέναντι στον Λύσανδρο: «Μη με κατηγορείς για ζητήματα στα οποία δεν υπάρχει δικαστής. Πάντως, σαν νικητής που είσαι, κάνε εκείνο που θα πάθαινες εσύ, αν ήσουν ηττημένος».
Η οργάνωση του λόγου: Ο Ξενοφώντας στο κείμενο αυτό:
• Χρησιμοποιεί αόριστο για τα συντελεσμένα γεγονότα που αναφέρονται στη μεταφορά των
αιχμαλώτων και των λαφύρων στη Λάμψακο και στην αναγγελία της νίκης στη Σπάρτη.
• Αλλάζει το χρόνο σε παρατατικό κατά τη διάρκεια της συζήτησης για να δείξει τη
διάρκεια και την έντασή της.
• Χρησιμοποιεί σύντομες περιόδους, τις οποίες συνδέει με το μεταβατικό σύνδεσμο «δε».
http://paterolakas.blogspot.gr/2013/01/5.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου